Samen gezondheidsvaardig: wijkbewoners leren van elkaar
Door gebruik te maken van brugfiguren in een buurt hoopt de Stad Mechelen de sociale cohesie in aandachtswijken te versterken, en zo een gemeenschap te creëren waar bewoners elkaar op weg helpen naar een gezonder leven.
Nekkerspoel, in het noorden van Mechelen, is een zogeheten aandachtswijk. Een zeer diverse wijk met veel kwetsbare bewoners. De wijk telt weinig plekken waar bewoners elkaar spontaan ontmoeten: geen cafés, geen lokaal dienstencentrum, de stad heeft er weinig tentakels. Het was in deze wijk dat Kristof Budts, projectmedewerker Gezondheid van de afdeling Sociaal Beleid van de Stad Mechelen, twee jaar geleden aan zijn ronde langs vele deuren begon.
Hij zocht mensen die gezondheidsproblemen ervaren, die moeite hebben om gezondheidsinformatie te vinden en te beoordelen en om adviezen van zorgverstekkers toe te passen. “In deze wijk zijn er wel wat mensen met lagere gezondheidsvaardigheden,” zegt Kristof Budts. “Ze komen niet opdagen op afspraken met zorgverleners, het is moeilijk om hen te bereiken met gezondheidsinformatie, er is veel zelfverwaarlozing. Soms vormen ze zelfs een gevaar voor zichzelf of voor de buurt.”
Soeprecepten
Vanuit de behoeften van de buurtbewoners wilde hij acties of campagnes organiseren om de sociale cohesie in de buurt te versterken en zo de bewoners gezondheidsvaardiger te maken. Erg vlot ging dat aanvankelijk niet. Het wantrouwen was groot. Budts gooide het daarom over een andere boeg. “Ik belde aan en vroeg naar hun favoriete soeprecept om een ‘soepboek’ voor en door de wijk te maken.” Zodra hij een voet binnen had, kon hij een ander gesprek beginnen. Welke gezondheidsproblemen waren er? Met welke vragen zaten ze? Als bewoners niet opendeden of zeiden dat ze geen vragen hadden, ging hij twee weken later opnieuw aanbellen “zodat ze wisten dat ik er was”.
Van elkaar leren
Individuele bewoners benaderen was nog maar de eerste stap. “We willen gezondheidsvaardigheden versterken door gemeenschapsvormend te werken, zodat mensen op dat vlak van elkaar kunnen leren.” Maar sociale cohesie in een buurt krijgen, zeker een waar zo weinig aanknopingspunten zijn, is niet evident. Corona gooide het voorbije jaar roet in het eten, maar Budts kon in Nekkerspoel een aantal kleinere projecten opstarten om samenhang te bevorderen. De ‘kwispelstappers’ bijvoorbeeld, wijkbewoners met een hond die geïsoleerde bewoners op sleeptouw namen voor wandelingen in de wijk. “Ze begonnen elkaar ook te ontmoeten buiten de wandelingen.” Deze brugfiguren ondersteunen de projecten en helpen bewoners, samen met de gezondheidswerker, meer inzicht te krijgen in wat er bestaat in het zorglandschap.
Lerend netwerk
Die eerstelijnszorg- en welzijnsprofessionals zijn de tweede poot in deze vergelijking. Ook zij moeten inspanningen leveren om de kloof met mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden te dichten. Nekkerspoel telt niet zoveel eerstelijnswerkers, en dat is meteen de eerste horde die Budts dankzij dit pilootproject in kaart kon brengen. Ze zijn ook veelal buitenstaanders. “Ze weten wel dat die drempels er zijn, maar het is voor hen niet evident om zich daaraan aan te passen.”
“We hebben daarom een online lerend netwerk opgezet voor eerstelijnsprofessionals om uit te wisselen, te horen welke voor hen de vragen en hindernissen zijn en vooral om hun tips en tools te geven. Hoe kunnen ze hun communicatie beter afstemmen op de persoon met de zorg- en ondersteuningsnood?” Dat netwerk moet nog groeien. De eerstelijnszone Mechelen kan een trekker zijn maar de eerste lijn is ondergesneeuwd door de Covid-19-crisis. “Alle initiatieven die niet direct een link hebben met Covid verwateren op dit moment,” zegt de Mechelse schepen van Sociale Zaken en Welzijn Gabriella De Francesco. Er is nu een extra medewerker aangeworven zodat het actieplan van de eerstelijnszone, los van corona, een doorstart kan nemen. “Want zij zijn een spil in het versterken van gezondheidsvaardigheden.”
Aanknopingspunten in de wijk
Met dit project in Nekkerspoel, dat steunt krijgt van het Fonds Dr. Daniël De Coninck in het kader van de oproep over het versterken van gezondheidsvaardigheden, wil Stad Mechelen ook onderzoeken in welke mate dit outreachende en gemeenschapsvormende gezondheidsmodel overdraagbaar is naar andere wijken. “Dat is het zeker, maar veel hangt af van het sociaal weefsel in een wijk,” zegt De Francesco. “De stad moet aanknopingspunten hebben, het is altijd moeilijk vertrekken van een wit blad. In veel wijken kunnen bijvoorbeeld onze lokale dienstencentra of buurtwerkingen die rol spelen.”
Gids in het zorglandschap
Het pilootproject in Nekkerspoel levert nog bruikbare lessen op die de stad nu structureel integreert in het hoofdstuk over gezondheidsvaardigheden in het nieuwe gezondheidsbeleidsplan. “Het belangrijkste is een onvoorwaardelijk en duurzaam contact met een vertrouwenspersoon,” besluit Budts. “Een vast contact dat buurtbewoners kan loodsen doorheen het gezondheidslandschap. Zonder alles van hen over te nemen.”
© Frank Toussaint
Contact: Kristof Budts
[email protected]